Thú thực, đã lâu lắm rồi tôi mới quay lại xem một bộ phim Việt Nam, và “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” của đạo diễn Victor Vũ là tác phẩm khiến người xem thực sự muốn “mạo hiểm” để tới rạp xem phim Việt thêm một lần nữa. Một phần vì tò mò với những gì mà truyền thông nói về bộ phim, một phần vì tôi muốn có dịp quay lại tuổi thơ và miền quê của mình qua những cảnh quay thơ mộng của bộ phim.
Chúng ta đã biết tới đạo diễn Victor Vũ qua “Giao lộ định mệnh”, “Quả tim máu”… từng khá thành công, nhưng sẽ vẫn hoài nghi khi nghe đạo diễn này đảm trách việc chuyển thể tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh lên màn ảnh, sẽ giống như những người đi trước và tạo ra những bộ phim nhạt nhòa như nhiều bộ phim của Việt Nam trong thời gian qua. Nhưng may mắn thay, đã có một ngoại lệ…
Chất liệu phong phú, mạnh về hình ảnh, diễn xuất vừa đủ
Nếu ai mong đây là một bộ phim có cốt truyện sâu sắc thì có lẽ nó sẽ làm bạn thất vọng, đơn giản kịch bản và mạch phim là những mảnh ghép nhỏ nhặt, không quá cao trào hay bi lụy, nó là những mẩu “chuyện nhặt” ở một vùng quê nghèo miền Trung, trong những năm cuối của thập niên 80 thế kỷ trước, nó cũng như là một câu chuyện làm quà cho lứa tuổi học trò, không quá sâu sắc kiểu “người lớn”. Chuyện được kể thông qua hai anh em nhân vật chính và cô bé hàng xóm cùng những đứa trẻ trong một xóm nhỏ, giống như bao thôn quê khác trong những tháng năm đất nước giao thời giữa đổi mới và bao cấp.
Địa điểm quay phim mà đoàn làm phim sử dụng chính là vùng quê Phú Yên, một tỉnh Nam Trung Bộ, nơi giao thoa văn hóa Nam Bộ và Trung Bộ với những khung cảnh thanh bình đầy gam màu của một miền quê Việt Nam điển hình còn sót lại. Người xem sẽ được dẫn dắt về miền quê của ba nhân vật chính, là Tường – Thiều và cô bé Mận, qua đó bạn sẽ được chìm đắm với những cảnh quay và ký ức tuổi học trò, từ trang phục cho tới những trò chơi giản dị ở quê và sẽ tìm thấy mình trong đó…
Chất liệu mà Victor Vũ khai thác trong phim vốn là “thế mạnh” của những miền quê Việt Nam. Đó là những cánh đồng xanh bát ngát thẳng cánh cò bay, những khu nhà lợp ngói lụp xụp, những cánh ruộng trơ trọi và xác gia súc nằm sình lên sau thiên tai, những khóm tre “giữ đất” đầu làng hay bãi biển nghèo nuôi cả ngôi làng ven biển… Đó còn là những con người nông thôn chất phác, đùm bọc nhau trong lúc khốn khó và cả những hủ tục trong giai đoạn đất nước còn nhiều hạn chế, những cảm xúc thơ ngây đến vụng dại của lứa tuổi học trò hay cả những ký ức về một thời bao cấp khó khăn, thời mà chiếc Tivi đen trắng cũng trở nên xa xỉ…
Diễn xuất của các nhân vật trong phim vừa đủ, không quá xuất sắc nhưng đều thể hiện khá tốt những gì cần cho một bộ phim điện ảnh. Chất trẻ con không quá kịch như nhiều bộ phim Việt trước đó, lời thoại dí dỏm vừa phải dù đôi khi hơi “đều đều”. Đáng khen nhất là dàn diễn viên nhí trong phim, các bé Thanh Mỹ, Thịnh Vinh và Trọng Khang đều đã vượt qua được sự khác biệt của thời gian để vào vai những đứa trẻ mộc mạc thôn quê cách đây gần 30 năm. Bên cạnh đó, không chỉ những diễn viên chính mà cả dàn diễn viên nhí đóng vai kép phụ – những cô cậu học trò đều thể hiện sự tự nhiên cần có, giữ cho bộ phim “trong trẻo” không gượng ép, cùng với hình ảnh thì đây là một trong những “chất liệu diễn xuất” mà các đạo diễn Việt Nam nên khai thác và chú trọng trong các bộ phim tới.
Thực ra những hình ảnh và câu chuyện trong phim không có gì mới mẻ, điều thực sự mới mẻ ở đây là cách khai thác, cách kể chuyện và nhất là góc quay của bộ phim. Khách quan mà nói thì đạo diễn và các nhà làm phim đã xuất sắc trong việc tìm ra và khai thác những góc quay khá đắt, lột tả được vẻ đẹp thanh bình của miền quê Việt Nam đến nao lòng, dù chúng đã và đang ít nhiều hiện diện quanh ta, để rồi chợt vỡ òa nhận ra vẻ đẹp đó được đưa lên phim trở nên ngỡ ngàng đến nhường nào.
Còn đó những chuyện kể dang dở…
May mắn thay, tôi thuộc thế hệ 8x “đời đầu”, cũng từng lớn lên từ một miền quê nghèo ở một trong những tỉnh nghèo nhất của miền Trung, nên ít nhiều cảm nhận được những gì phim đang lột tả, nhưng cũng thấy được vài thứ “chưa tới” trong phim.
Điểm đáng khen nhất là phần hình ảnh, phim lột tả khá chân thực về miền quê Việt Nam giai đoạn đầu những năm 90 thế kỷ trước, việc khai thác góc quay từ drone khiến vẻ đẹp miền quê Việt Nam được nhân lên và các nhà kỹ xảo xử lý điều màu (color grading) tốt khi chọn một gam màu đậm chất “ký ức”, không quá cũ kỹ nhưng cũng không quá giả tạo. Tiếc là một vài đoạn chuyển cảnh còn hơi “gắt” (vội vàng) nên chưa tận dụng hết được thế mạnh của hình ảnh. Nhưng có thể nói đây là một trong những bộ phim Việt Nam có cảnh quay đẹp nhất và góc quay tốt nhất mà tôi từng xem.
Điểm thứ hai chính là phục trang và đạo cụ. Nếu bạn đã từng ức chế với những bộ phim về đề tài nông thôn thời trước với kiểu phục trang “nửa vời”, áo kiểu cũ nhưng vải mới tươm tất là lượt, nông dân da trắng chân dài, tóc nhuộm… thì chắc bạn sẽ thở phào nhẹ nhõm và khá hài lòng với phần phục trang và đạo cụ trong phim. Phần phục trang được xử lý tốt với những bộ áo quần ám màu và ít nhiều nhàu nhĩ, thể hiện “chất lao động” và “màu của thời gian”, chúng không quá cũ nát nhưng cũng không quá mới, tạo ra cảm giác tự nhiên trong khuôn hình.
Âm thanh bộ phim cũng là một điểm cộng, xuyên suốt mạch phim là những bản nhạc nhẹ nhàng khai thác từ chất liệu âm nhạc truyền thống, mộc mạc và gần gũi với người xem. Bản acoustic với đàn guitar của nhạc sĩ Đỗ Thanh Lâm và giọng ca Ngọc Hiển, các bản hòa tấu của Christopher Wong, Garrett Crosby đều chỉn chu và được đưa vào phim đủ tự nhiên. Tiếng bụi tre xào xạc với các thân tre cọ vào nhau kẽo kẹt trước gió bên bờ sông, tiếng cóc dế kêu vừa phải, không “kịch” như nhiều bộ phim trước đó.
Phim kéo mạch cảm xúc của bạn lên xuống khá tốt, biết đan xen những cảnh quay tuyệt đẹp của miền quê Việt Nam điển hình và những câu chuyện “tuổi thơ dữ dội”, những đoạn thoại không quá kịch và có nhiều câu khá hài hước khiến bạn cười tan vì sự ngây thơ trong đó, tuy nhiên cũng chính nó khiến đôi khi bạn quên bẵng mất cảm giác chùng xuống trước đó. Cũng có thể cách xử lý tình huống đôi khi còn khiên cưỡng (như cảnh đứa em bị thương nặng vì phút nóng giận của người anh) và một vài đoạn thoại hài hước khiến cảm xúc của bạn “chưa thực sự chạm đến cùng” mạch chuyện, khiến khi xem xong bạn cảm giác “chưa đã”, “chưa tới” vì còn thiếu một cái gì đó tinh tế hơn…
Đáng tiếc là cái kết của phim chắc sẽ khiến nhiều người hụt hẫng, tựa như việc bạn đang nghe người ta kể chuyện thì dừng lại và bảo… thôi để mai kể, để mặc cảm xúc của bạn vẫn còn dang dở. Dù đây là phong cách lửng lơ, dở dang quen thuộc của những câu chuyện mà nhà văn Nguyễn Nhật Ánh hay viết, nhưng có lẽ các nhà làm phim đã hơi “vô cảm” khi đặt dấu chấm hết cho bộ phim một cách hơi nhanh. Bù lại, phần credit cuối phim khá ấn tượng, dù không ăn nhập với gam màu điện ảnh của phim nhưng nó gợi nhớ những bộ phim hoạt hình cắt giấy của Việt Nam trong mục “Những bông hoa nhỏ” dành cho thiếu nhi những năm 90 thế kỷ trước.
Nếu như phần hình ảnh và âm thanh cũng như phục trang của bộ phim khá xuất sắc, thì phần kịch bản phim và mạch phim có phần hơi yếu, khiến người ta xem xong không nhận ra một câu chuyện mà giống như vừa được đi “du lịch” về một vùng quê thập niên 90 thế kỷ trước, trong đó là những câu chuyện “nhặt” được kể lại “không đầu không đuôi” và không để lại nhiều cảm xúc. Có vẻ như đạo diễn gom nhặt vội vã những tình tiết trong truyện để “thổi” vào phim mà chưa tạo ra sự liên kết thực sự liền mạch. Dù các nhà làm phim đã cố xây dựng hình ảnh con cóc, con cọp hay “công chúa” và cả những cảnh thiên tai “nửa vời” trong phim, nhưng tất cả đều chứa đựng sự vội vã. Tất nhiên sự yếu kém đó là chấp nhận được khi có vẻ như đạo diễn Victor Vũ đã cố gắng tập trung vào việc xây dựng và khai thác hình ảnh của phim.
Tôi đã thấy ký ức của mình trong phim…
Chắc hẳn nhiều bạn đã từng có dịp chìm đắm trong những cuốn sách “ngôn tình tuổi học trò” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, trong đó nổi bật vẫn luôn là những cái kết dang dở của những cảm xúc tuổi học trò, đó không hẳn là tình yêu mà là những rung động trong vắt đầu đời về tình bạn, tình yêu và cả những cảm xúc khó gọi tên. Tiếc là tôi chưa có dịp đọc cuốn “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” nên không thể đưa ra nhận xét về tương quan giữa bộ phim vừa xem và cuốn sách mà nó chuyển thể, một phần thế hệ chúng tôi “đói sách”, không có sách mà đọc. Tuy nhiên, tôi cũng như nhiều bạn 8x khác, đã từng mê mẩn với “Mắt Biếc”, “Bàn có 5 chỗ ngồi” hay “Cô gái đến từ hôm qua”,… những cuốn sách của Nguyễn Nhật Ánh đã nhẹ nhàng đi vào ký ức tuổi thơ của nhiều người.
Với giọng văn giản dị, thơ mộng, gần gũi tuổi học trò, những mẩu chuyện của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã thực sự “chạm” vào tâm hồn của tuổi học trò chúng ta. Rồi chúng ta vụt lớn lên, lao ra thành phố học hành và gác lại sau lưng những ký ức và miền quê thanh bình, để gia nhập vào guồng quay chóng mặt của cuộc sống thành phố, quên bẵng đi tuổi thơ. Giờ đây, bộ phim chuyển thể từ tác phẩm cùng tên như một lần nữa đưa ta quay lại ký ức, tìm về những mảnh ghép của tuổi thơ thất lạc đâu đó trong tiềm thức…
Bỏ qua việc phim kết thúc ngay khi bạn đang chăm chú theo dõi câu chuyện, khiến cảm giác hơi khó chịu vì bị cướp đi cảm xúc đột ngột thì đây là một bộ phim thực sự đáng xem, vượt qua được khá nhiều yếu điểm cố hữu từ trước tới nay của phim Việt. Phim thực sự không mạnh về cốt truyện, nó đơn thuần là một chuyến du hành ngược thời gian, đặc biệt với những bạn từ thế hệ 8x trở về trước. Trong phim, bạn sẽ có dịp cảm nhận vẻ đẹp mộc mạc của vùng quê Việt Nam qua những cảnh quay khá đắt giá, cùng với những mẩu chuyện rời rạc của ký ức và cảm xúc đọng lại chút buồn man mác nhưng cũng đẹp đến nao lòng, tựa như bản đồng ca của tuổi thơ đã qua:
“Mười lăm tháng Tám trời cho.
Một ông trăng sáng thật to.
Các em thích cười.
Muốn lên cung trăng.
Cứ hỏi ông Trời cho mượn cái thang”…
—
Nội dung và hình ảnh phim phù hợp với mọi lứa tuổi, đặc biệt là với những ai muốn tìm lại tuổi thơ của mình và những bậc phụ huynh đang tìm kiếm một điểm đến giải trí cuối tuần nhẹ nhàng cho con em mình. Phim dài hơn 1 tiếng rưỡi, có phụ đề tiếng Anh đi kèm và được khởi chiếu từ ngày 02/10/2015 trên các hệ thống rạp toàn quốc.
Hình ảnh và tư liệu sử dụng trong bài đều thuộc bản quyền của các nhà sản xuất phim “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh”.
